مالکیت صنعتی و قراردادهای بین المللی لیسانس

در بخش اول این مطلب به مبحث مفاهیم و ابعاد حقوقی و اقتصادی مالكیت فكری پرداختیم، در ادامه این مطلب دیگر مسائل مربوط به قردادهای لیسانس و مالکیت فکری می پردازیم...

●انواع حقوق مالكیت صنعتی
باتوجه به مقدمه موصوف در این مبحث به معرفی انواع حقوق مالكیت صنعتی می پردازیم و از تشریح قواعد حقوقی و موضوعهای مربوط به كپی رایت كه عمدتاً مربوط به آثار هنری و ادبی است به علت عدم ارتباط كامل با موضوع موردبحث و همچنین به جهت عدم الحاق ایران به كنوانسیون های مربوطه صرفنظر می كنیم.

الف - حق اختراع (PATENT):
۱- حق اختراع، حقی انحصاری است كه برای صاحب یك اختراع درنظر گرفته می شود و منظور از اختراع در اینجا، هر محصول یا فرایندی است كـــه راهی برای انجام كاری با راه حلی جدید برای یك مسئله باشد. پس اختراع لزوماً نباید خیلی برجسته و یا دارای ارزش علمی خیلی بالا باشد. حمایت از حق اختراع دارای محدودیت زمانی ومعمولاً ۲۰ سال است و پس از آن حق اختراع از انحصار مخترع خارج می شود. بدین ترتیب اختراع به معنای فكر یك مخترع است كه در زمینه فناوری راه حل عملی برای یك مسئله خاص ارائه می كند و ممكن است مربوط به یك فراورده (محصول) یا یك فرایند باشد. اختراع درصورتی قابلیت ثبت خواهد داشت كه جدید و ابداعی باشد.
۲- در ایران در سال ۱۹۹۷ در حدود ۴۱۸ تقاضانامه حق اختراع ثبت شده درحالی كه درهمان سال در ژاپن ۳۷۰۵۵۵، در آمریكا ۲۰۲۱۰۵، در آلمان ۹۸۲۶۷، در جمهوری كره ۹۲۷۳۴، در تركیه ۸۰۸۰ و در مغرب ۳۲۷ مورد به ثبت رسیده است. درحال حاضر حدود ۴۰ میلیون حق اختراع درجهان ثبت شده است. هر ۳۰ ثانیه یك اختراع ثبت می شود.
۳- مفهوم انحصاری بودن حق اختراع در این است كه نمی تواند به صورت تجاری، ساخته، توزیع و فروخته شود و بدون رضایت صاحب حق اختراع مورداستفاده قرار گیرد.
۴- ثبت اختراع از چند طریق می تواند موجب رونق اقتصادی گردد:
اطلاعات پروانه ثبت اختراع، انتقال فناوری و سرمـــایه گذاری مستقیم خارجی را تسهیل می كند.
ثبت اختراع باعث تشویق تحقیق وتوسعه در دانشگاهها و مراكز تحقیقاتی می شود.
ثبت اختراع، فناوریها و تجارتهای جدید را یاری می كند.
شركتها به جمع آوری پروانه های ثبت اختراع می پردازند و از آنها در معاملات و قراردادهای لیسانس (پروانه بهره برداری)، جوئینت ونچر (سرمایه گذاری مشترك) و دیگر معاملات درآمدزا استفاده می كنند.
اطلاعات پروانه ثبت اختراع می تواند انتقال فناوری و سرمایه گذاری را تسهیل كند. در مقابل صدور یك پروانه ثبت اختراع باید جزئیات اختراع افشا شود. سایت های اینترنتی اختراعات ثبت شده، منبعی غنی برای اطلاعات فنی محسوب می شوند.
ب - علامت تجاری:
۱- علامت تجاری، عبارت است از هر نشانه تمایز بخشی كه كالا یا خدمات مشخصی را كه به وسیله اشخاص یا شركتهای خاص تولیدی یا خدمــاتی ارائه می گردند، معرفی و مشخص می كند. از قبیل آرم كوكاكولا، و علامت بنز. هر كالا یا خدماتی كه دارای علائم تجاری یا تركیبی از علامتهایی است كه آن كالا را ازدیگر كالاها یا خدمات متمایز می سازد، از حقوق علائم تجاری برخوردار خواهدبود. اینگونه علائم بویژه اسامی شخص، حروف، شماره، عناصر عددی و تركیبی از رنگها و نیز هرگونه تركیبی ازعلائم موصوف، دارای ویژگی برخورداری از ثبت به عنوان علامت تجاری هستند...
۲- انواع علائم تجاری عبارتند از:
الف - علامت تجاری به معنی اخص؛
ب - علامت خدمات؛
ج - اسم تجاری؛
د - علامت جمعی؛
ه - علامت گواهی؛
۳- معیارهای ثبت علامت تجاری عبارت است از:
الف - معیار متمایزسازی (امكان تمایز و تشخیص)؛
ب - معیار عدم القای شبهه (نباید مصرف كننده معمولی را به اشتباه بیندازد و متضمن نقل، تقلید یا ترجمه یا شباهت موجد اشتباه درخصوص یك علامت شناخته شده قبلی باشد)؛
ج - عدم مخالفت با نظم عمومی و اخلاق حسنه؛
د - ممنوعیت ثبت علایم و نشانهای رسمی، پرچمها، نشانهای نظامی، دولتی...
۴- حقوق ناشی از ثبت علائم تجاری:
الف - حق استفاده از علامت تجاری؛
ب - حق منع دیگران از استفاده؛
ج - حق واگذاری برای استفاده از علامت تجاری به دیگران ازطریق: - فروش حق مالكیت؛
- واگذاری پروانه بهره برداری؛
- قرارداد امتیاز فعالیت تجاری.
۵- به طور خلاصه علامت تجاری هر نشانه ای است كه محصولات یك موسسه معین را از محصولات رقیب متمایز می كند.
۶- حمایت از علائم تجاری نامحدود است. علائم ثبت شده تحت توافقنامه مادرید و پروتكل آن تا پایان سال ۱۹۹۶ در حدود ۱۳/۲۵ میلیون علامت بوده است. علامت تجاری حق انحصــــاری مالك آن را موردحمایت قرار می دهد تا از آن برای معرفی كالا یا خدماتش استفاده كند یا آن را در قبال دریافت مبالغی به دیگران اجاره دهد تا از آن استفاده كنند.
ارزشمند در اقتصاد كلان در زمینه مشخص كردن منشا محصولات و فناوریها و ایجاد پاسخگویی برای مصرف كننده دارند. علائم تجاری نقش مهمی در فروش برای شركتهای مستقل دارند.
  پ- طرحهای صنعتی:
۱- طرح صنعتی، در مفهوم كلی وغیرتخصصی، دلالت می كند بر یك اثر خلاقه برای دست یافتن به نمایی ظاهری (جلوه ای صوری) یا تزئینی در فراورده هایی كه به صورت انبوه تولید می شوند. در یك معنای حقوقی، طرح صنعتی، دلالت دارد بر حقی كه مطابق با یك نظام ثبت، برای حمایت از مشخصه های تزئینی اصیل وغیرعملكردی یك كالای صنعتی یا فراورده ای كه از یك فعالیت طراحی حاصل می شود اعطا می گردد. این طرحها ممكن اس دوبعدی باشند (نقش PATTERN و تزیین ORNAMENT)یا سه بعدی باشند (شكل SHAPE و پیكره CONFIGURATION)
۲- موضوع حمایت از طرحهای صنعتی، كـــالاها یا محصولات نیستند، بلكه به بیان دقیق تر، طرحی است كه در چنین كالاها یا محصولاتی به كار رفته یا تجسم یافته است. تصور یا تصویر ذهنی (انتزاعی) كه طرح صنعتی را تشكیل می دهد، ممكن است چیزی باشد كه می تواند به صورت دوبعدی یا سه بعدی نمایش داده شود. طرحهایی كه صرفاً به علت عملكردی كه یك كالا بایستی ایفا كند، تحمیل شده اند، از شمول حمایت مستثنی هستند.
۳- حقوقی كه به مالك یك طرح صنعتی ثبت شده معتبر اعطا می شود، تاكید مضاعفی بر هدف اصلی قوانین حاكم بر طرحهای صنعتی درجهت ترویج و پشتیبانی از عنصر طرح در محصولات صنعتی است. قوانین طرحهای صنعتی به صاحب طرح حق انحصاری را برای ممانعت از بهره برداری غیرمجاز از آن طرح در كالاهای صنعتی، واگذار می كند.
● قراردادهای لیسانس و انتقال حقوق مالكیت فكری
۱- قرارداد لیسانس یا واگـــــذاری پروانه بهره بــرداری، یكی از شیوه هایی است كه سریع ترین رشد را در تجارت بین الملل داشته و به وسیله آن حقوق مالكیت فكری یعنی دانش فنی در مقابل دریافت مبلغی كه معمولاً حق امتیاز (ROYALTY) نامیده می شود به یك فرد یا شركت دیگر برای مدتی معین واگذار و منتقل می شود.