اقتصاد اشتراکی چیست؟

در دوران جدید می‌توان از طریق اینترنت همه وسایل از ماشین چمن‌زنی گرفته تا دوچرخه و کیف مهمانی را به‌راحتی اجاره داد یا اجاره کرد. هر چیزی که شما مالکیت آن را بر عهده دارید، در ازای پرداخت مبلغی می‌تواند در اختیار دیگران قرار بگیرد.

اقتصاد اشتراکی شامل اشتراک در تولید، توزیع، تجارت و مصرف محصولات و خدمات مختلف توسط مردم و یا سازمان‌ها می‌شود. اقتصاد اشتراکی می‌تواند شکل‌های متفاوتی داشته باشد، ازجمله استفاده از فناوری اطلاعات برای تأمین اطلاعات برای اشخاص، شرکت‌ها، مؤسسات غیرانتفاعی و دولت که بهینه‌سازی منابع از طریق توزیع مجدد را امکان‌پذیر می‌کند و یا به اشتراک‌گذاری و استفاده مجدد از ظرفیت مازاد کالا و خدمات. فرض رایج این است که وقتی اطلاعات در مورد کالاها به اشتراک گذاشته می‌شود (به‌ویژه در بازار آنلاین) ارزش آن کالاها برای کسب‌وکار افراد و به‌طورکلی جامعه افزایش می‌یابد.

مدل مصرف اشتراکی به‌عنوان یک پدیده مجموعه‌ای از قول و قرارها است که بر طبق آن افراد مشارکت‌کننده به جای داشتن مالکیت شخصی، دسترسی به محصولات و خدمات را به اشتراک می‌گذارند.

این مدل در بازارهای آنلاین مثل eBay و همچنین بخش‌های نوظهوری مثل استقراض اجتماعی، مهمان‌پذیری نظیر به نظیر، واگذاری وظیفه نظیر به نظیر، مشاوره مسافرت، به اشتراک‌گذاری خودرو یا اتوبوس.

اقتصاد اشتراکی دامنه وسیعی از ساختارها را شامل می‌شود، ازجمله ساختارهای غیرانتفاعی، انتفاعی، تعاونی و مبادله تهاتری. اقتصاد اشتراکی دسترسی گسترده به محصولات، خدمات و استعداد را ورای مالکیت شخصی فراهم می‌کند، گاهی به آن عدم مالکیت هم می‌گویند.

افراد، سازمان‌ها و دولت‌ها به‌طور فعال به‌عنوان خریدار، فروشنده، قرض‌دهنده و قرض‌گیرنده در این ساختارهای سازمانی در حال رشد، شرکت می­کنند.

انواع مصرف اشتراکی

1- سیستم‌های محصول - خدمت

کالاها یا خدماتی که دارای مالکیت خصوصی هستند از طریق بازارهای نظیر به نظیر برای مصرف به اشتراک گذاشته می‌شوند یا اجاره داده می‌شوند.

2- بازارهای توزیع مجدد

سیستمی از مصرف اشتراکی که بر اساس آن کالایی از شخصی که دیگر به آن نیاز ندارد، به شخص دیگری که به آن نیاز دارد واگذار می‌گردد. در بعضی بازارها شاید کالاها مجانی باشند مثل Freecycle یا .Kashless در دیگر بازارها کالا تعویض می‌شوند (swap.com) یا در ازای دریافت پول فروخته می‌شوند. (eBay, Craiglist, uSell) 

3- سبک زندگی مشارکتی

این سیستم بر پایه افرادی با نیازها و علائق مشترک است که با هم متحد می‌شوند تا دارایی‌های کمتر ناملموس مثل زمان، فضا، مهارت‌ها و پول را با هم به اشتراک بگذارند. رشد فناوری امکان اجرای این سیستم بر اساس موقعیت مکانی (GPS) و همچنین به اشتراک‌گذاری بلادرنگ را فراهم آورده است.

تاریخچه

عبارت "اقتصاد اشتراکی" در اواسط دهه ۲۰۰۰ میلادی ظهور کرد که همزمان بود با ظهور ساختارهای کسب‌وکاری که با الهام از فناوری‌های اجتماعی و حس نیاز اضطراری رو به افزایش به علت افزایش جمعیت و کاهش منابع به وجود آمده بودند. یکی از مواردی که الهام‌بخش اقتصاد اشتراکی شد، تراژدی منابع مشترک بود که به حالتی اشاره دارد که یک منبع مشترک متناهی بین تعداد زیادی از انسان‌ها وجود داشته باشد و آن‌ها در برابر این تصمیم قرار بگیرند که تا چه اندازه از آن منبع مشترک استفاده کنند. در این شرایط افراد در برابر این دوراهی قرار می‌گیرند که آیا برای حفظ منابع در بلندمدت از برداشت‌های خود بکاهند، یا این‌که برای بالا بردن منافع خود و پیشگیری از عقب افتادن از دیگرانی که در حال استفاده از آن منبع هستند و دیر یا زود آن را به پایان می‌رسانند، به برداشت حداکثری از آن بپردازند.

عبارت "مصرف مشارکتی" اولین بار توسط مارکوس فِلسون (Marcus Felson) و جو ال اسپیث (Joe L. Spaeth) در مقاله‌ی آن‌ها تحت عنوان "ساختار جامعه و مصرف مشارکتی: یک روش معمول فعالیت" که در سال ۱۹۸۷ منتشر شد.

در سال ۲۰۱۱ مجله تایمز، مصرف مشارکتی را جزء ده ایده‌ای که جهان را تغییر خواهند داد معرفی کرد.

نیروهای محرک

نیروهای محرکی که باعث به وجود آمدن سازمان‌ها و کسب‌وکارهای اقتصاد اشتراکی شدند موارد ذیل هستند:

1- فناوری اطلاعات و رسانه اجتماعی

فناوری‌های تواناساز رونق زیادی یافته‌اند که درنتیجه باعث شده است شبکه‌های مردم و سازمان‌ها مستقیماً معامله کنند. این مورد شامل داده­ی آزاد، گوشی‌های ارزان و در دسترس همه و رسانه‌های اجتماعی می‌شود. این فناوری‌ها به‌طور چشم‌گیری ناسازگاری بین مدل‌های سازمانی و کسب‌وکاری را کاهش داده‌اند.

2- عدم ثبات رو به افزایش در هزینه منابع طبیعی

افزایش رونق در توسعه جهان همراه با رشد جمعیت فشار بیشتری بر منابع طبیعی آورده است و باعث عدم ثبات در هزینه‌ها و بازار شده است. این پدید باعث افزایش فشار بر تولیدکنندگان سنتی شده است و آن‌ها به‌دنبال روش‌های دیگری برای طراحی، تولید و توزیع هستند که هزینه‌ها را تا حدودی ثابت کند و مخارج پیش‌بینی‌شده را محقق سازد. در این زمینه رویکرد اقتصاد چرخشی توجه تعداد زیادی از بازیگران اقتصادی را به خود جلب کرده است. درحالی‌که تعداد کمی از شرکت‌های پیشتاز رهبری مسیر را به دست گرفته‌اند، گسترش بیشتر بستگی دارد به مهارت‌های اقتصاد اشتراکی مثل جمع‌آوری و به اشتراک‌گذاری اطلاعات، ترویج بهترین روش‌ها و همکاری بیشتر است.

3- طبق اعلام فوربس (Forbes) درآمد حاصل از اشتراک اقتصادی بسیار زیاد خواهد بود.

فواید اقتصاد اشتراکی

به اشتراک گذاشتن دارایی‌ها فواید ذیل را به همراه دارد:

1- کاهش آثار منفی بر محیط ‌زیست (مثل گازهای گلخانه‌ای و کاهش منابع طبیعی (

2- جوامع قوی‌تر

3- صرفه‌جویی در هزینه‌ها با قرض گرفتن و بازیافت

4- دسترسی افراد به کالاهایی که توان خرید آن‌را ندارید یا تمایل به استفاده طولانی‌مدت از یک کالا را ندارند.

5- افزایش استقلال، انعطاف‌پذیری و اتکا به خود با تمرکززدایی، از بین رفتن موانع ورود و خودسازمان‌دهی

6- افزایش دموکراسی مشارکتی

7- شتاب‌دهی به الگوهای قابل‌تحمل مصرف و تولید در شهرهای سراسر جهان

8- تبدیل سرمایه بلااستفاده به منبع درآمد (مثل ماشین، ابزار و فضای اضافه در منزل)

انواع به اشتراک‌گذاری

1- کشاورزی

به اشتراک‌گذاری باغ - مبادله بذر

2- مالی

جمع‌سپاری (جمع‌آوری سرمایه عمومی) - استقراض نظیر به نظیر - واحد پول مجازی

3- املاک و مستغلات

زندگی اشتراکی - خانه مشارکتی - فضای کاری مشارکتی - همکاری - مبادله خانه - اجاره ملک نظیر به نظیر

4- دارایی‌ها

تهاتر - معاوضه کتاب - معاوضه لباس - مالکیت اشتراکی

5- حمل‌ونقل

سیستم به اشتراک گذاشتن دوچرخه، خودرو و تاکسی - به اشتراک‌گذاری پارکینگ

منبع: مدیران ایران