مشکلات تحقیق و پژوهش در کشور ما چیست؟

پژوهش عبارت

است از مطالعه آگاهانه و برنامه ریزی شده و روشمند به هنگام مواجهه با مسئله‌ای پیچیده و مبهم به قصد ایجاد وضوح و رفع پیچیدگی و ابهام از آن مسئله .
بحمد الله بعد از پیروزی انقلاب اسلامی وپس از دوران جنگ تحمیلی ایران اسلامی شاهد رشد چشمگیری در عرصه پژوهش و تحقیق مخصوصا در علوم بنیادی و مهم و همچنین علوم انسانی و پزشکی بوده است مخصوصا پس از فراخوانی مقام معظم رهبری در سال 1380 برای رشد تولید علم و نهضت نرم افزاری در کشور و در پی آن اختصاص بودجه هایی از طرف مراکز مختلف و حمایت از پژوهشگران این روند رشد صعودی داشته است.
با این حال هنوز جا برای افزایش کمیت و کیفیت تحقیق وجود دارد و مواردی که ذکر می‌شود اگر برطرف گردد مطمئنا پژوهش و تحقیق به جایگاه واقعی خود در ایران نیز خواهند رسید.
1. مانع اقتصادی، بودجه تحقیقات در کشور ایران به اندازه کافی نیست. به نقل از سایت کرسی نظریه پردازی براساس برآورد یونسکو تعداد دانشمندان و مهندسان تحقیق و توسعه در یک میلیون نفر جمعیت در سال 1990 در کشورهای در حال توسعه 189 نفر و در کشورهای پیشرفته 3694 نفر و هزینه های تحقیق و توسعه به ترتیب 3/18 میلیارد دلار و 3/434 میلیارد دلار بوده است. در برخی از کشورهای غربی هزینه تحقیقات برای هر شهروند 900 دلار است؛ اما این میزان در کشور ما 5 دلار بوده است. تا چند سال پیش سهم پژوهش از بودجه سرانه کشور زیر 5/0 درصد است که این سهم در کشورهای توسعه یافته 52/1 درصد در کشورهای در حال توسعه یک درصد و در ژاپن و ایالات متحده امریکا 5/2 درصد بوده است. علم در جامعه ای پرورش می یابد که دست اندرکاران علم دغدغه معاش خود را نداشته باشند و نیازهای روزمره آنان تامین شود.
2. مانع اجتماعی، ارزش محقق و پژوهشگر در کشور در جایگاه واقعی او نیست و پایگاه او به حدی نیست که شخص بتواند احساس کند که از موقعیتی برتر برخوردار است بر خلاف سایر نقشها مانند استاد دانشگاه و ... یا پایگاههای اجرایی دیگر که این مسئله یکی از دلائل کمبود نیروی انسانی در این عرصه می‌شود.
3. پژوهش حتی در دانشگاه ها و موسسات آموزشی و تحقیقاتی نیز هنوز کاملا نهادینه نشده است و بسیاری از موسسات، حتی بودجه، ساختمان یا کارکنان مستقلی برای پژوهش ندارند و علی رغم توجه مناسب مسوولان و جهش قابل توجه در این زمینه تا رسیدن به جایگاه مناسب راه بسیار زیادی مانده است.
4. موانع روانی، در این قسم می‌توان فقدان صبر و حوصله، اضطراب و افسردگی را از هزینه‌های روانی و کاهش استراحت، خواب مناسب و تفریح و از دست دادن فرصت‌های موفقیت‌آمیز را از جمله هزینه‌های مادی در امر پژوهش اعلام کرد که سبب شده است کنشگران به دنیای پژوهش وارد نشده و فرصت پژوهش از آنان گرفته شود.
5. مهاجرت نخبگان به خارج از کشور.
6. فقر منابع و عدم تسلط بیشتر پژوهشگران به زبانهای زنده دنیا برای استفاده و تعامل علمی با منابع و مراکز دیگر کشورها
7. فضای نا امنی و عدم اعتماد: یعنی فرد اطمینان ندارد که کار یا اهمیت تلاش او حفظ شده و از میان نرود یا بطوری مطرح شود که موجبات ترفیع منزلت وی در جامعه را فراهم آورد.

8. عدم آشنایی با روشهای نوین تحقیق بخاطر نبود آموزش تحقیق محور در مقایسه آموزش و پژوهش می توان این دو را اینگونه تعریف کرد که تحقیق به معنی تلاش برای یافتن پدیده های نو و آموزش ، انتقال علم حاصل از این تحقیق است. افراد متخصص آنقدر که برای آموزش ارزش قائل هستند به امر پژوهش توجه چندانی ندارند. بنابراین بسیاری از استادان چندان آمادگی برای پژوهش و روش تحقیق ندارند.
9. فقدان فرهنگ پژوهش در کشور فرهنگ پژوهش به نوبه خود مستلزم آموزش صحیح و آموزش کارآ و مبتنی بر پژوهش است . رواج و رونق انجمنها و نهادهای علمی و تحقیقاتی و حمایت همه جانبه از محققان داخل و جذب محققان ایرانی خارج از کشور ، ضمن پرورش محققان تازه نفس جدید ، طبعاً‌ الگویی است در جهت نهادینه کردن فرهنگ پژوهش و در این حالت می توان بسیاری از کارهای تحقیقاتی به ویژه در سطح دانشجویان را به سمت تحقیقات کاربردی سوق داد ، تا تنها نوشتن پایان نامه نوعی رفع تکلیف نباشد و دانشجویان قبل از رسیدن به مدرک به سواد حاصل از آموزش کارآمد رسیده باشند. در آموزش علوم بیشتر به انتقال مفاهیم علمی توجه شده است و به فرآیند تولید علم کمتر توجه شده است
10.موانعی از قبیل تقدیرگرایی، تقلید، و عدم خلاقیت را می‌توان از جمله موانع تحقیق همراه با نوآوری دانست
11.نبود رابطه به دستگاههای اجرایی و تولیدکنندگان کشور با پژوهشگران در رشته های مختلف. نبود رابطه درست بین تحصیلات دانشگاهی و همچنین نداشتن ارتباط مطلوب و صحیح مراکز تحقیقاتی قلمروهای کاربردی از مشکلات موجود است. ارتباط صحیح بین دانشگاه و مراکز تحقیقاتی و صنایع خیلی تعریف‌شده نیست
12.نگاه صرف اقتصادی و درآمدزایی به پژوهش و تحقیق متأسفانه پژوهش برای بسیاری از پژوهشگران ممر درآمد شده است درحالی که آگاهی علمی در خصوص طرح هایی که انجام می دهند ندارند.
13.متولی پژوهش در کشور دولت بوده است و تأسیس مراکز و نهادهای پژوهشی در دست دولت است، بنابراین نقش مراکز خصوصی در امر پژوهش کمرنگ است،
14.سیاسیت گذاری و امکانات و جلوگیری از کارهای تکراری و سنجیدن نیازها و اطلاع رسانی به مراکز و یا پژوهشگرها.
15. فردگرایی و فقدان کار گروهی و جمعی در تحقیقات و پژوهشها یعنی پژوهشها و تحقیقات انفرادی که برابر با انجام گرفتن کارهای موازی است و آن نیز به نوبه خود ضعیف بودن تحقیقات و آسیب پذیری آنها را به دنبال دارد
16.فقدان سیستم اطلاع رسانی و ساختارهای ارتباط دهنده بین پژوهشگران و فقدان و همکاری علمی یعنی عدم اطلاع و آگاهی از تخصصهای دیگران و تلاشهایی که تا بحال در رابطه با موضوع مورد پژوهش انجام داده‌اند
17.فقدان نظام صحیح و مطلوب در زمینه توزیع اعتبارات پژوهشی
18 فقدان ضوابط منسجم و قابل اجرا در سیاست های حمایتی ز محققان و پژوهشگران
19 نبود بانک های اطلاعاتی
20.و..........