به جستجو می پردازیم، بی تردید با انبوهی از تبلیغات و بَنرهای اینترنتی رو به رو خواهیم شد كه بخش عظیمی از صفحات وب را به خود اختصاص داده اند، اینها به همراه سفارش كالا و خدمات، خریدهای آنلاین و انجام امور تجاری، بدون استفاده از مدارك و اسناد كاغذی معمول، تنها بخشی از آن چیزی است كه ما آن را «تجارت الكترونیك» می نامیم.
مبادله الكترونیك داده ها در دهه ۱۹۶۰میلادی، سرآغاز انجام مبادلات از یك رایانه به رایانه
های دیگر گردید و به این ترتیب، تجارت الكترونیك، اولین بار درBerlin
Airlift آغاز شد. از آن پس، تعاریف مختلفی از تجارت الكترونیك كه هر یك
بیانگر كاركردهای متفاوت این فنآوری است، ارائه شده است. در یك تعریف اجمالی و در
عین حال جامع كه كمیسیون اروپایی در سال ۱۹۹۷م. از تجارت الكترونیك ارائه نموده، تجارت الكترونیك این
گونه معرفی شده است:
«تجارت
الكترونیك، مبتنی بر پردازش و انتقال الكترونیكی داده ها، شامل متن، صدا و تصویر
میباشد. تجارت الكترونیك، فعالیتهای گوناگونی از قبیل مبادله الكترونیكی كالاها
و خدمات، تحویل فوری مطالب دیجیتال، انتقال الكترونیكی وجوه، مبادله الكترونیكی
سهام، بارنامه الكترونیكی، طرح های تجاری، طراحی و مهندسی مشترك، منبع یابی،
خریدهای دولتی، بازاریابی مستقیم و خدمات پس از فروش را در بر میگیرد».
یكی از مهمترین ویژگیهای تجارت الكترونیك، حذف
فرآیندهای غیرضروری در امور تجاری، كاهش هزینه مبادلات و كاغذبازی و دسترسی
سریعتر مشتریان به بازارهای جهانی است. از سوی دیگر، این امر سبب عرضه محصولات
متنوعی - با توجه به نظرات و سلایق مشتریان - شده، منجر به رقابت شدیدی میان عرضه
كنندگان میشود.
یك مثال ساده از تجارت الكترونیك، خرید كالا از یك
فروشگاه مجازی (اینترنتی) است. به این ترتیب كه خریدار با جستوجویی ساده در
اینترنت، فروشگاه مجازی را مییابد و كالای مورد نظر را با توجه به فهرستی كه در
اختیارش قرار میگیرد، از نظر رنگ، جنس، قیمت و سایر ویژگیهای موجود، انتخاب و
سرانجام پس از مدت زمان قید شده، كالای خود را دریافت میكند. صورت حساب نیز به به
روشهای مختلف پرداخت میشود؛ مثلاً به صورت نقدی پس از تحویل جنس، واریز وجه به
حساب بانكی فروشنده (Postal Money
Orders)
، ( پرداخت از طریق پول الكترونیكی (Electronical Money و
یا از طریق كارتهای اعتباری مانند Visa وMasterCard. با این حال، همه چیز به این سادگی هم نیست. تجارت
الكترونیك برای دستیابی به اهداف مورد نظر خود، پیچیدگیهای فراوان و پیش نیازهای
سخت افزاری و نرم افزاری بسیاری دارد.
ابزارهای مالی و پرداخت
الكترونیكی، بخش بسیار مهمی از نیازهای تجارت الكترونیك به شمار می آیند. در حال
حاضر، كارتهای اعتباری، كارتهای هوشمند، ژتون و كوپن الكترونیك، چك الكترونیك،
پول دیجیتال و... از ابزارهای لازم برای پرداخت صورت حساب خرید كالا و
خدمات میباشند.
از سوی دیگر، فن آوریهای پشتیبانی كننده تجارت
الكترونیك، یعنی فنآوریهای مخابراتی و ارتباطی، همچون شبكه اینترنت، شبكه های
پست، تلگراف و تلفن، شبكه های ارزش افزوده و خدمات دادهای) VADS = Value Added Networks) نیز بسیار حائز اهمیت هستند. در كنار سخت افزار و نرم
افزار، پایگاههای دادهای و ارتباطی - كه زیرساخت اصلی تجارت الكترونیك را تشكیل
میدهند - ارائه خدمات به صورت جستوجوی همكاران تجاری، مذاكره و توافق با آنها،
سازماندهی محیط بازار الكترونیك، تبلیغات و... نیز سهم عمده ای در كسب موفقیت در
دنیای الكترونیك بر عهده دارند. از نظر نوع مبادلات تجاری، تجارت الكترونیك را
میتوان به گروه های زیر تقسیم نمود:
متداولترین نوع تجارت الكترونیك، تجارت بین بنگاه و
مشتری) B۲C) است
كه امور مسافرت، فروش كتاب، ارسال گل، هدیه، كارت پستال، مواد عذایی، جواهرات،
كالاهای ورزشی، سخت افزار، موسیقی و... را شامل میشود.
مزایده و مناقصه كالاها و... از طریق اینترنت كه در گروه
تجارت بین مشتری و مشتری) C۲C) قرار
میگیرد.
تجارت بین بنگاه و بنگاهی دیگر؛ مانند تعامل بین تولید
كنندگان خودرو و قطعهسازان) B۲B).
B۲A(Business to
Administration)كه شامل انواع مبادلات
تجاری بین شركتها و سازمانهای دولتی، پرداخت عوارض، مالیاتها و... میباشد.
(Customer to Administration) C۲A كه تعاملات تجاری بین مشتری و سازمانهای دولتی را شامل
میشود.
برخی از مزایای استفاده از تجارت
الكترونیك را میتوان در فهرست زیر خلاصه نمود:
۱. افزایش رقابت در بازارهای جهانی.
۲. خرید و فروش كالا در حداقل زمان
ممكن.
۳. ایجاد اشتغال و انتقال
فنآوریهای جدید.
۴. حذف واسطههای بازار.
۵. افزایش سرمایهگذاری.
۶. تبلیغات گسترده به صورت
پیامهای تبلیغاتی، نمایش كالا و... در سطح بینالملل.
۷. كاهش ترافیك و حذف ترددهای
بیمورد (بهرهوری در منابع انرژی و حفظ محیط زیست).
۸. افزایش سطح تولید.
۹. كنترل سریعتر و دقیق
موجودیهای گمركی، انجام مناقصههای بین المللی و امور بانكی.
۱۰. انتقال سریعتر نظرات و
انتقادات مشتریان به فروشندگان كالا و خدمات (عرضه محصول با توجه به علایق و نیازهای مشتری) و...
با وجود ویژگیهای منحصر به فرد و مزایای چشمگیر تجارت
الكترونیك، این صنعت بدون وجود سیستم بانكی روان و دقیق، امنیت اطلاعات، قوانین
گمركی و مالیاتی شفاف، كد تجاری محصول، توسعه مهندسی نرم افزار و میكروالكترونیك،
احراز هویت خریدار و مشتری، استفاده از كارتهای اعتباری، حفظ اطلاعات محرمانه
افراد، عدم همكاری دانشگاهها و مراكز تحقیقاتی، نبود خطوط ارتباطی پرسرعت و شبكه
های بی سیم و عدم پذیرش اسناد و مدارك توسط قوه قضاییه، نمی توانید به اهداف
گسترده خود دست یابید. از طرف دیگر، ایجاد اطمینان به این نوع تجارت و فرهنگ سازی
در میان افراد جامعه از مهمترین مسائل تجارت الكترونیك می باشد.
ظهور شركتهای تجاری، چون پنتاگونا، تجارت الماس، پریم بانك، ای بی ال و گلد
كوئست، با ساختاری هرمی و بینهایت - در ایران و سایر كشورهای دنیا - سبب شده است
كه بسیاری از مردم، تجارت الكترونیك را مترادف با قمار الكترونیكی، كلاهبرداری
اینترنتی و... بدانند. وعدههای فریبنده ای چون درآمد روزانه ۷۲۰۰ دلار به عنوان پورسانت، عایدی روزانه هزار دلار تا
پایان عمر، تجارت الماس و... كافی است تا هر بازدیدكننده ای را به ثبت نام در
سایت و خرید كالاهای پیشنهادی ترغیب و تشویق نماید. این در حالی است كه بسیاری از
این شركتها در ازای میلیونها دلاری كه از فروش ماهانه عایدشان میشود، مبلغی
كمتر از یك میلیون و نیم درآمد خود را تحت شرایطی خاص كه به ندرت محقق میگردد، به
عنوان پورسانت به خریداران خود كه باید نقش ویزیتور را هم ایفا كنند، میپردازند.
با این حال، به دلیل عدم آگاهی مردم نسبت به معنی واقعی تجارت الكترونیكی و نیز
پایین بودن سطح درآمد و اقتصاد كشور، همواره افراد بسیاری كه متأسفانه اكثر آنها
از دانشجویان دانشگاهها و مراكز عالی هستند، به این امر می پردازند و در كشاكش
این مبادلات، دو برابر رقمی كه به عنوان محصول شركت مورد نظر به كشور وارد میشود،
به صورت ارز از كشور خارج میگردد كه این خود ضربه ای بزرگ بر پیكره اقتصاد ملی
خواهد بود. تجارت الكترونیك، واقعیتی فراتر از كلاهبرداری ها و شرط بندی های
اینترنتی دارد. تجارت الكترونیكی با قابلیتهایی فوق العاده، توانسته است تا كنون
جایگاه خاصی در سراسر دنیا بیابد.
تجارت الكترونیك، پیش از آن كه یك حرفه و یا صنعت باشد،
یك فنآوری است و فنآوری، نیازمند آموزش صحیح شیوه ها و ابزارهای امروزی و همگام
با دنیای گسترده تكنولوژی است. در هر صورت، لازمه موفقیت در هر بازی، آموختن
قوانین آن بازی است.
منبع : مركز توسعه كارآفرینی