نگاه به آفريقا در چشم انداز اقتصاد مقاومتی
بیش از یک قرن است که اقتصاد ایران، به لحاظ...
بیش از یک قرن است که اقتصاد ایران، به لحاظ ساختاری اقتصادی وابسته به نفت است، سیاستمداران ایران با چشم داشت به درآمدهای نفتی برای اداره ایران هیچگاه حاضر نشدند که از این منابع چشم پوشی کنند عدم وابستگی اقتصاد به یك یا دو منبع درآمدی مانند صادرات نفت و گاز، شرط بسیار ضروری، استمرار مقاومت است. این راهبرد خود به معنی تقویت درآمدهای دولت با منشأ داخلی است.
به طور کلی آمار واردات کشور نشان می‌دهد که بيش از ۲۵ درصد واردات کشور در بيست قلم کالا خلاصه می‌شوند که بخش عمده‌ای از آنها به نيازهای مهم و استراتژيک کشور مرتبط هستند. ضرورتی ندارد که واردات كالاهاي اساسي از کشورهايی انجام شود که با ما دشمنی بیشتری دارند. چنان‌که بیش از ۷۵ درصد از واردات کشور ما از ۱۱ مبدأ انجام گرفته است که هفت مبدأ آن یا اروپایی بوده یا وابسته به غرب است.
ايران به صورت سنتی به يک سری بازارهای خاص توجه دارد حال آنکه به لحاظ راهبردی و نيز به منظور توسعه سطح مبادلات نياز است در بازارها تنوع ايجاد کند. شناسايی و تنوع بخشی به مبادی واردات و كاهش وابستگي به كشورهاي محدود يكي از راههاي موفقيت اقتصاد مقاومتي است .
ظرفیتهای آفریقا:
قاره آفريقا به عنوان دومين قاره پهناور جهان و وجود فرصتهای بکر و بالقوه سرمايه گذاری ظرفيتهای اقتصادی گسترده ای دارد ازجمله معادن غنی، ظرفيتهای گسترده کشاورزی، آب و نيروی کار کافی و ارزان است .
همچنين اين قاره سهم بزرگی در بازارهای جهانی نفت، گاز، قهوه، کاکائو، چوب، الماس۹۶ درصد ، ۹۰ درصد کروم، ۸۵ درصد پلاتين، ۵۰ درصد کبالت، ۵۵ درصد منگنز، ۴۰ درصد بوکسيت، ۱۳ درصد مس، ۵۰ درصد فسفات، ۶۵ درصد طلا، ۳۰ درصد توريوم و اورانيوم و دیگر ثروتهای طبیعی دارد.
ﻃﯽ ده ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ رﺷﺪ ﺗﺠﺎرت در آﻓﺮﯾﻘﺎ ﭼﺸﻢﮔﯿﺮ ﺑﻮده و ﺻﺎدرات ﮐﺸﻮرهای اﯾﻦ ﻗﺎره ﺑﺎ300 درﺻﺪ رﺷﺪ از 150 ﺑﻪ 600 ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر رﺳﯿﺪه اﺳﺖ.
آﻣﺎر رﺳﻤﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدهد ﻣﯿﺰان داد و ﺳﺘﺪ ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﺸﻮرها ﻣﺜﻞ ﭼﯿﻦ، ﺑﺮزﯾﻞ و هند ﺑﻪ آﻓﺮﯾﻘﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﭼﺸﻢﮔﯿﺮ داشته و در ﻃﻮل ده ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﯿﺰان داد و ﺳﺘﺪ ﺑﺮزﯾﻞ ﺑﻪ آﻓﺮﯾﻘﺎ ﺑﯿﺶ از ﭘﻨﺞ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ. و ﺗﻨها در ﻃﻮل دهه 90 ﺣﺠﻢ ﺻﺎدرات ﭼﯿﻦ ﺑﻪ اﻓﺮﯾﻘﺎ 700 درﺻﺪ رﺷﺪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و در ﺳﺎل 2003 ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎل 2002 دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ.
ﮐﺸﻮری ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﯿﻦ ﺑﺎ درک ﺻﺤﯿﺢ اهمیت راهبردی اﯾﻦ ﻗﺎره ﺑﺎ ﺗﺪوﯾﻦ ﯾﮏ ﻃﺮح راهبردی ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ درمدت ﮐﻢﺗﺮ از دو دهه ﺧﻮد را ﺑﻪ اوﻟﯿﻦ ﺷﺮﯾﮏ ﺗﺠﺎری ﻗﺎره آﻓﺮﯾﻘﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ.
درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺣﺠﻢ رواﺑﻂ ﺗﺠﺎری ﭼﯿﻦ ﺑﺎ آﻓﺮﯾﻘﺎ در ﺳﺎل 2000 ﺑﻪ 10 ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﻣﯽرﺳﯿﺪ، اﯾﻦ رﻗﻢ در ﭘﯽ ﺗﺪوﯾﻦ و اﺟﺮای ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺘﺮاﺗﮋی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﻦ ﮐﺸﻮر درﺧﺼﻮص آﻓﺮﯾﻘﺎ؛ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ رﻗﻤﯽ ﺑﺎﻟﻎ بر 231 ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر رﺳﯿﺪه اﺳﺖ .
در بسياری از نقاط خاورميانه به علت خشکسالی و کمبود منابع آبی امکان کشاورزی کم يا به شدت کاهش ميابد.اما قاره آفريقا بخاطر شرايطی که دارد در وضعيت با ثبات تری قرار دارد.بکر بودن و امکان دسترسی به منابع بسيار قاره سياه کشور های پيشرو را در جهت تسلط به اين منابع به اين قاره کشانده است و بسياری از قدرتهای جهانی بروشهای مختلف سعی در حضور پرنگ تر و قوی تر در اين قاره دارند. اين کشورها از طرق سرمايه گذاری و يا مشارکت وحتی دخالت سياسی و نظامی بدنبال يافتن جايگاه دايمی در قاره آفريقا ميباشند.
جمهوری اسلامی ایران نيز به دلایل ذیل دارای موقعیت ویژه در آفریقا است:
1- نبود سابقه استعماری و تجربه بالای ضداستکباری.
2- حمایت از مبارزات استقلال‌طلبانه کشورهای آفریقایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی.
3- حضور نسبتاً نیرومند پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ابعاد سیاسی در قاره آفریقا.
4- ارایه کمک‌های انسان‌دوستانه پایدار (تاسیس درمانگاه‌های هلال احمر، فعالیت‌های جهاد سازندگی، اعطای کمک‌های توسعه‌ای و …)
5- نگرش مثبت ملت‌ها و دولت‌های آفریقایی نسبت به ایران با توجه به اشتراکات و نگاه‌های مشابه به پدیده استعمار و استکبار.
ايران به صورت سنتی به يک سری بازارهای خاص توجه دارد حال آنکه به لحاظ راهبردی و نيز به منظور توسعه سطح مبادلات نياز است در بازارها تنوع ايجاد کند. شناسايی و تنوع بخشی به مبادی واردات و كاهش وابستگي به كشورهاي محدود يكي از راههاي موفقيت اقتصاد مقاومتي است .
ظرفیتهای آفریقا:
قاره آفريقا به عنوان دومين قاره پهناور جهان و وجود فرصتهای بکر و بالقوه سرمايه گذاری ظرفيتهای اقتصادی گسترده ای دارد ازجمله معادن غنی، ظرفيتهای گسترده کشاورزی، آب و نيروی کار کافی و ارزان است .
همچنين اين قاره سهم بزرگی در بازارهای جهانی نفت، گاز، قهوه، کاکائو، چوب، الماس۹۶ درصد ، ۹۰ درصد کروم، ۸۵ درصد پلاتين، ۵۰ درصد کبالت، ۵۵ درصد منگنز، ۴۰ درصد بوکسيت، ۱۳ درصد مس، ۵۰ درصد فسفات، ۶۵ درصد طلا، ۳۰ درصد توريوم و اورانيوم و دیگر ثروتهای طبیعی دارد.
ﻃﯽ ده ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ رﺷﺪ ﺗﺠﺎرت در آﻓﺮﯾﻘﺎ ﭼﺸﻢﮔﯿﺮ ﺑﻮده و ﺻﺎدرات ﮐﺸﻮرهای اﯾﻦ ﻗﺎره ﺑﺎ300 درﺻﺪ رﺷﺪ از 150 ﺑﻪ 600 ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر رﺳﯿﺪه اﺳﺖ.
آﻣﺎر رﺳﻤﯽ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدهد ﻣﯿﺰان داد و ﺳﺘﺪ ﺑﺮﺧﯽ از ﮐﺸﻮرها ﻣﺜﻞ ﭼﯿﻦ، ﺑﺮزﯾﻞ و هند ﺑﻪ آﻓﺮﯾﻘﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﭼﺸﻢﮔﯿﺮ داشته و در ﻃﻮل ده ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻣﯿﺰان داد و ﺳﺘﺪ ﺑﺮزﯾﻞ ﺑﻪ آﻓﺮﯾﻘﺎ ﺑﯿﺶ از ﭘﻨﺞ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﺪه اﺳﺖ. و ﺗﻨها در ﻃﻮل دهه 90 ﺣﺠﻢ ﺻﺎدرات ﭼﯿﻦ ﺑﻪ اﻓﺮﯾﻘﺎ 700 درﺻﺪ رﺷﺪ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ و در ﺳﺎل 2003 ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎل 2002 دو ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ.
ﮐﺸﻮری ﻣﺎﻧﻨﺪ ﭼﯿﻦ ﺑﺎ درک ﺻﺤﯿﺢ اهمیت راهبردی اﯾﻦ ﻗﺎره ﺑﺎ ﺗﺪوﯾﻦ ﯾﮏ ﻃﺮح راهبردی ﺑﻠﻨﺪﻣﺪت ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ اﺳﺖ درمدت ﮐﻢﺗﺮ از دو دهه ﺧﻮد را ﺑﻪ اوﻟﯿﻦ ﺷﺮﯾﮏ ﺗﺠﺎری ﻗﺎره آﻓﺮﯾﻘﺎ ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ.
درﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﺣﺠﻢ رواﺑﻂ ﺗﺠﺎری ﭼﯿﻦ ﺑﺎ آﻓﺮﯾﻘﺎ در ﺳﺎل 2000 ﺑﻪ 10 ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر ﻣﯽرﺳﯿﺪ، اﯾﻦ رﻗﻢ در ﭘﯽ ﺗﺪوﯾﻦ و اﺟﺮای ﺻﺤﯿﺢ اﺳﺘﺮاﺗﮋی اﻗﺘﺼﺎدی اﯾﻦ ﮐﺸﻮر درﺧﺼﻮص آﻓﺮﯾﻘﺎ؛ اﮐﻨﻮن ﺑﻪ رﻗﻤﯽ ﺑﺎﻟﻎ بر 231 ﻣﯿﻠﯿﺎرد دﻻر رﺳﯿﺪه اﺳﺖ .
در بسياری از نقاط خاورميانه به علت خشکسالی و کمبود منابع آبی امکان کشاورزی کم يا به شدت کاهش ميابد.اما قاره آفريقا بخاطر شرايطی که دارد در وضعيت با ثبات تری قرار دارد.بکر بودن و امکان دسترسی به منابع بسيار قاره سياه کشور های پيشرو را در جهت تسلط به اين منابع به اين قاره کشانده است و بسياری از قدرتهای جهانی بروشهای مختلف سعی در حضور پرنگ تر و قوی تر در اين قاره دارند. اين کشورها از طرق سرمايه گذاری و يا مشارکت وحتی دخالت سياسی و نظامی بدنبال يافتن جايگاه دايمی در قاره آفريقا ميباشند.
جمهوری اسلامی ایران نيز به دلایل ذیل دارای موقعیت ویژه در آفریقا است:
1- نبود سابقه استعماری و تجربه بالای ضداستکباری.
2- حمایت از مبارزات استقلال‌طلبانه کشورهای آفریقایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی.
3- حضور نسبتاً نیرومند پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ابعاد سیاسی در قاره آفریقا.
4- ارایه کمک‌های انسان‌دوستانه پایدار (تاسیس درمانگاه‌های هلال احمر، فعالیت‌های جهاد سازندگی، اعطای کمک‌های توسعه‌ای و …)
5- نگرش مثبت ملت‌ها و دولت‌های آفریقایی نسبت به ایران با توجه به اشتراکات و نگاه‌های مشابه به پدیده استعمار و استکبار.
امكانات بالقوه آفريقا مي تواند در آينده بخشي ازنيازهاي وارداتي جمهوري اسلامي ايران را تأمين كند.بسياري از كالاهاي مورد نياز را مي توان ارزانتر از مشابه آن خريداري كرد. اين عمل كار را براي صادرات آسانتر مي سازد.
حمايت از توليدات پايداری کشاورزی و منابع طبيعی از ارکان اصلی اقتصاد مقاومتی است، افزايش روزافزون جمعيت و کمبود زمين های کشاورزی باعث شده که به بخش های همچون منابع طبيعی و پايه و به نظام های کشاورزی در جهت توليد فشار آمده و موجب ناپايداری توليد شود. افزايش تقاضای مواد غذايی واز طرفی کمبود ظرفيتهای توليدی و کمبود منابع آبی موجب افزايش قيمتها در اين بخش شده و امروزه توليد مواد غذايی ازاولويتهای مهم و استراتژيک و سرمايه گذاری به شمار می آيد.
ايران امروز به صورت سنتی به يک سری بازارهای خاص توجه دارد حال آنکه به لحاظ راهبردی و نيز به منظور توسعه سطح مبادلات نياز است در اين بازارها تنوع زيادی ايجاد کند
آفریقا دارای ثبات آب و هوايی و خاک بسيار حاصلخيز است و امکان چند نوبت کشت در سال را دارد و می تواند نیاز ما به محصولات کشاورزی را برطرف کند.
بديهي است تجارت با آفريقا نيازمند پشتيباني مانند خدمات اطلاعاتي مركز توسعه صادرات ايران،حمايت صندوق ضمانت صادرات،دريافت اطلاعات مناسب از نمايندگي هاي سياسي،ايجاد تسهيلات هواپيمايي و كشتيراني و حمايتهاي مشابه است.نقش رسانه هاي جمعي براي معرفي واقعيات آفريقا و اعزام هيئتهاي تحقيقاتي براي مطالعه بر روي بازار اين قاره در تحقق هدفهاي سياست خارجي ايران بسيار مهم است.
راههای توسعه روابط با آفریقا:
ايجاد تحول اساسي در شيوه تبليغات داخلي و خارجي درباره آفريقا ضرورت دارد.دست اندركاران سياست خارجي قبل از هر چيز بايد باورهاي فرهنگي و اقتصادي خود را در مسير آفرينش زمينه هاي ارتباط طبيعي با آفريقا بارور كند.جامعه ايران متأسفانه هنوز متأثر از تبليغات منفي غرب در مورد آفريقاست و تا اين تبليغات خاتمه نيابد،در زمينه ارتباط با جامعه آفريقايي دچار مشكلات جدي خواهيم بود.در اين زمينه،نقش رسانه هاي گروهي و مديران مطبوعات بسيار اهميت دارد.
از سوي ديگر،مردم و دولتهاي آفريقايي شاهد تبليغات گسترده استكبار جهاني عليه روابط جمهوري اسلامي ايران با آفريقاست.براي مبارزه با اين تبليغات بايد صداقت خود را در گسترش روابط با آفريقا نشان دهيم.ارائه الگوهاي مناسب براي حل مشكلات اجتماعي-فرهنگي و اقتصادي و همكاري براي توسعه كشورهاي اين قاره يكي از مهمترين اقدامات ما مي تواند باشد.
برای توسعه روابط، تبادل هیاتهای اقتصادی و تجاری از جمله زمینه هایی است که باید تقویت شود.و توسعه 'کميسيون مشترک اقتصادی ايران و آفريقا در دستور کار قرار گیرد.
از دیدگاه اقتصادی و توسعه‌ای:
1- حرکت به سوی توسعه کشورهای آفریقایی به عنوان یک ضرورت در جهت اهداف کلان نظام.
2- تاکید بر اجماع نظر رهبری و مجموعه مدیریت کلان نظام درخصوص قرار گرفتن آفریقا در ظرفیت جهانی توسعه اقتصاد و اولویت دولت در بسط و توسعه روابط با کشورهای قاره آفریقا.
3- جهت‌دهی بهتر به کمک‌های توسعه‌ای در راستای اهداف سیاسی، فرهنگی، اقتصادی و امنیتی نظام.
4- فعال‌سازی و استفاده گسترده و ساماندهی شده بخش خصوصی کشور و استفاده از ظرفیتهای قابل توجه آنان در زمینه‌های سرمایه‌گذاری و بازرگانی با کشورهای آفریقایی.
5-شناسايی و معرفی فرصت های سرمايه گذاری با تأکيد بر سرمايه گذاری در محصولات صادراتی
6- ایجاد تسهیلات تردد برای سرمایه گذاران خارجی و افراد مرتبط با آنها از قبیل صدور روادید چند ساله با اجازه ورود به دفعات
7-حمايت از تشکيل و توسعه کنسرسيوم های بین المللی به منظور شکل دهی به بازارهای جديد
8-پیگیری و فعال نمودن کمیسیون های مشترک اقتصادی و کمیته های بازرگانی با کشورها
9-افزايش ميزان پوشش های بيمه ای و ريسک های صادراتی به آفریقا
10- تعيين و اعزام رايزنان فعال بازرگانی به آفریقا
11- یک پارچه سازی و تقویت سیستم های هدفمند نظارتی و پیشگیری از تخلفات در بازار
و خدمات
12- سازماندهی و نظارت بر عملکرد خدمات قبل، حین و پس از فروش بنگاه های اقتصادی
13-سياست تسهيل مقررات و گسترش مشوق های لازم و ايجاد ثبات رويه و مقررات در مورد
صادرات
14- ارتقاء شاخص سهولت تجارت خارجی از طريق بهبود مؤلفه های دخيل در آن
15- افزايش مشوق های موجود توسعه صادرات غيرنفتی کالا و خدمات
16- حذف موانع اداری و تثبيت مقررات صادارت و حذف هرگونه عوارض و ماليات بر صادارت
17- انعقاد پيمان های تجاری دو يا چند جانبه
18- سازماندهی جریانات گردش کالا از تولید تا مصرف و ایجاد بانک اطلاعاتی جامع مورد نیاز تولیدکنندگان و مصرف کنندگان
19- ايجاد تسهيلات تردد برای بازرگانان و سرمايه گذاران خارجی و افراد مرتبط با آنها
20- برنامه ريزی توليد ملی متناسب با نيازهای صادراتی، شکل دهی بازارهای خارجی و تنوع پيوندهای اقتصادی با کشورهای آفريقايي
21- افزايش ميزان پوشش های بيمه ای و ريسک های صادراتی کشورهای
22- استفاده از سازوکارهای مبادلات تهاتری برای تسهيل مبادلات در صورت لزوم
23- توسعه شيوه های نوين تأمين، توزيع، بازاريابی و فروش
24- همکاری مستمر با تشکل های تولیدی و توزیعی جهت کاهش هزینه های مبادله
25- شناسه دار کردن کالاها جهت رهگیری، شناسایی سریع مشخصات و نظارت سیستمی بر نحوه توزیع، هزینه های مربوط و قیمت های نهایی مصرف کننده
26- ایجاد پیمان پولی دوجانبه میان ایران وکشورهای آفریقا
27- شکل‌دهی مؤسسات مالی معتبر، بیمه‌های بزرگ، شرکت‌های معظم حمل و نقل
28- -ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﺩﻳﭙﻠﻤﺎﺳﻲ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﺣﻤﺎﻳﺖ ﺍﺯ ﻫﺪﻑ ﻫﺎﻱ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩﻱ.
29-ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻫﺎﻱ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﻫﺎﻱ ﺑﻴﻦ ﺍﻟﻤﻠﻠﻲ ﻭ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺍﻱ.
30-ﺍﻧﺘﺨﺎﺏ ﻣﺸﺘﺮﻳﺎﻥ ﺭﺍﻫﺒﺮﺩﻱ .
31 -ﺍﻳﺠﺎﺩ ﺗﻨﻮﻉ ﺩﺭ ﺭﻭﺵ ﻫﺎﻱ ﻓﺮﻭﺵ.
32-ﻣﺸﺎﺭﻛﺖ ﺩﺍﺩﻥ ﺑﺨﺶ ﺧﺼﻮﺻﻲ ﺩﺭ ﻓﺮﻭﺵ
33 - خلاقیت در کار و ایجاد فرصت های جدید اقتصادی و تولیدی و خلق ارزش جدید با
خطرپذیری در منابع مالی، از عوامل رشد روابط اقتصادی با آفریقا است،
موانع توسعه روابط:
نظام سلطه از هر گونه كوششي در جهت تضعيف ايران مبني بر دست برداشتن از خواسته هايش، فروگذار نكرده و نخواهد كرد که مهمترین آنها جنگ تحمیلی، براندازی نظام از طریق گروهک ها و ایادی خود در داخل و خارج از کشور و تحریم های ننگین آمریکا در طی چند دوره می باشد.
شناخت سياستهاي دشمنان انقلاب و به خصوص سياست آنها در راستاي انزواي ايران در آفريقا ضرورت دارد. رژيم صهيونيستي براي حضور بيشتر در اين قاره نياز به تضعيف موقعيت ايران دارد.سياست خارجي ايران بايد به گونه اي براي خنثي كردن اين دسايس برنامه ريزي كند.تبادل هيئتهاي سياسي،افزايش همكاريهاي بين المللي،شناخت متقابل فرهنگي و انجام فعاليتهاي اقتصادي اگر با يك برنامه ريزي صحيح صورت پذيرد،باعث استحكام موقعيت جمهوري اسلامي ايران و تحقق هدفهاي سياست خارجي ايران اسلامي در آفريقا خواهد بود. یکی از مشکلات بين ايران وافريقا نبود مکانيزم هدايتی و حمايتی در دولت ايران برای افريقاست.
منبع: تابناک
مطالب مرتبط
