اثر بخشی تصمیمات مالی اتخاذ شدهٔ واحدهای صنعتی بر اساس صورتهای مالی تاریخی در شرایط تورمی...
تصمیم از مهمترین دستاوردهای مدیریت است و ارقام و اطلاعات مندرج در صورتهای مالی قبل از هر چیزی مبنایی برای تصمیم گیری های مالی و اقتصادی هستند. آنچه در این مقاله ارائه شده است خلاصهای از بررسی انجام شده در مورد اثربخشی تصمیمات مالی مدیران در شرایط تورمی است كه بر اساس صورتهای مالی اتخاذ شدهاند.
اكثر قریب به اتفاق تصمیمات مدیران مستقیماٌ آثار و پیامدهای مالی دارد یا بهطور غیرمستقیم وضعیت مالی موسسه را تحت تأثیر قرار میدهد . بنابراین لازم بود كه بررسی شود صورتهای مالی تهیه شده توسط بنگاهها تا چه اندازه توانسته است اطلاعات كافی در اختیار آنان قرار دهد و آنان را در تصمیمگیریهای مطلوب در شرایط ناپایدار اقتصادی یاری كند.
امیدواریم، این مقاله بتواند كمك و راهنماییهایی در جهت ارزیابی صحیح مدیران از شرایط محیطی و اطلاعات مورد استفادهٔ آنان ارائه و زمینهٔ قابل قبولی را برای تصمیمگیریهای مالی آن فراهم كند.
● مقدمه
گسترش فعالیتهای تجاری در بین كشورها و همچنین پیچیدگیهای سازمانی شرایطی را فراهم آورده است تا مدیران به عنوان تصمیمسازان اصلی برای دستیابی به اهداف سازمانشان و اطمینان از هدایت و صرف صحیح منابع تأكید بیشتری داشته باشند.
بدین لحاظ مهمترین، كاربردیترین و مؤثرترین بحث در صنعت و اقتصاد، تصمیمگیریهای مدیران و چالش آنان در این عرصه است. از محدودیت موجود در این تصمیمات، تأثیر شرایط اقتصادی بر عملكرد آنها و تأثیر عواملی همچون تورم و اثرهای آن در جامعه و واحدهای اقتصادی و اطلاعات به كار گرفته شده برای تصمیمات است كه بسیار حائز اهمیتاند. اثرهای ناشی از تغییر سطح عمومی قیمتها و كاهش مستمر ارزش پول باعث انباشت داراییهایی با قیمتهای متفاوت میشود كه در ساختار مالی واحدهای صنعتی مشاهده میشوند و در ارائهٔ صورتهای مالی به آنها توجه نمیشود. در شرایط تورمی و با توجه به ارتباط تصمیمات اساسی مدیران بنگاهها با تصمیمات سهامداران و سایر ذینفعان، مبنای اطلاعاتی یكسان را طلب میكند تا در شرایط نامتعادل در تصمیمگیریهای مالی آنان را یاری كند.● تصمیمگیری و اطلاعاتبزرگترین وظیفهٔ مدیران در سازمانها و در واقع وظیفهٔ بنیادین آنها در مراكز تصمیمگیری، اتخاذ تصمیم مناسب است. هر مدیر ملزم به تصمیمگیری است و برای آن از قوهٔ درك و دانستههای ذهنی استمداد میكند تا با استعداد و تجربه مسائل لازم و مربوط به مشكل مطرح شده را عاقلانه بررسی وتشخیص دهد تا در موضع و موقعی بهتر بتواند تصمیمات مؤثر اتخاذ كند.مدیریت فرآیند تصمیمگیری است و تصمیمگیری مستلزم اطلاعات است. از میان اطلاعات گوناگونی كه مدیران به آن نیازمندند اطلاعات مالی جایگاه ویژهای دارد. اطلاعات مالی و حسابداری ابزار ارزشمندی جهت تصمیمات مربوط به تأمین،تخصیص و كنترل منابع اقتصادی در اختیار مدیران قرار میدهد كه از آن طریق بهترین و مؤثرترین آنها اتخاذ شود.
● اهداف گزارشگریاز اهداف اولیهٔ حسابداری و گزارشگری مالی تأمین نیازها و خواستهای اطلاعاتی استفادهكنندگان (سرمایهگذاران، بستانكاران، مدیران و جز آنها) جهت كمك در اتخاذ تصمیمات اقتصادی در ارتباط با واحد تجاری است. فرآیند اصلی انتقال اطلاعات به استفادهكنندگان مجموعهای از صورتهای مالی است، حاوی اطلاعاتی دربارهٔ وضعیت مالی (ترازنامه)، نتایج عملیات (صورت سود و زیان)، جریان نقدی (صورت گردش وجوه نقد) و صورت سود و زیان جامع است كه برای طیفی گسترده جهت پاسخگویی به تأمین نیاز آنان تهیه میشود.تغییرات و تحولات در عرصهٔ فعالیت واحدهای اقتصادی به صورت مستمر و پرشتاب در حال وقوع است. در این چنین فضایی ضرورت تهیه و ارائهٔ اطلاعات مالی مربوط، قابل اعتماد و مقایسه پذیر امری اجتنابناپذیر است. اطلاعاتی كه باید ضمن فراهم آوردن زمینه و امكان تصمیمگیری و قضاوت برای استفادهكنندگان و ذینفعان بیرون بنگاه خواستها و نیازهای مدیران به عنوان مهمترین عاملان تصمیمگیری فراهم كند.● تورم در ایرانتورم یك مشكل جهانی است كه اكثر كشورها با آن روبهرو هستند. در كشورهای درحال رشد بهدلیل موقعیت آنها در اقتصاد جهانی و نیز به دلیل ساخت اقتصادی آنها تورم به شكل حادتری بروز میكند. ایران نیز بهعنوان كشوری درحال توسعه سالیان دراز با تورم دست و پنجه نرم كرده است. ریشههای اصلی تورم در ایران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی از یك طرف در وابستگی اقتصاد به كشورهای خارج كه از جمله در تورم وارداتی نمود مییافت و از طرف دیگر در ساخت نامتجانس كشور، انهدام كشاورزی و رشد نامتناسب صنایع مونتاژ و خدمات نهفته بود.در دورهٔ پس از انقلاب افزایش بسیار سریع قیمتها همچنان ادامه یافت و بهطور كلی تورم مهمترین مشكل اقتصادی كشور در این دوره بوده است. ابعاد این مشكل بهگونهای است كه مهار آن همواره یكی از مهمترین وجوه سیاست اقتصادی دولت را طی سالهای پس از پیروزی انقلاب تشكیل داده است. ● تورم و اثرهای آن در گزارشهای مالیصرفنظر از جنبههای تخصصی و فنی موضوع، نحوهٔ بازتاب نرخ تورم و یا افزایش سطح قیمتها در صورتهای مالی نهایی بنگاهها، رضایت یا عدم رضایت گروههای ذینفع را به دنبال دارد. علیرغم طرح موضوع در كمیتههای تخصصی بینالمللی در اكثر كشورهای پیشرفته و بحث و تبادلنظر هیچیك از آنها نتوانستهاند به روش یكسانی در این زمینه دست یابند.در اكثر كشورهای مذكور صاحبنظران امور اقتصادی و مالی بازتاب اثرهای ناشی از افزایش سطح عمومی قیمتها (نرخ تورم) را در صورتهای مالی پایان دورهٔ واحدهای اقتصادی ضروری تشخیص دادهاند. ارقام و اطلاعات مندرج در صورتهای مالی، قبل از هر چیز مبنایی برای تصمیمگیریهای مالی و اقتصادی است و بدینمنظور این اطلاعات باید دو ویژگی مهم مربوطبودن و بههنگام بودن را دارا باشند. به همین دلیل است كه حسابداری تورمی سعی دارد ارقام مندرج در صورتهای مالی را با دخالت دادن اثرهای تورم به هنگام سازد.
● حسابداری تغییر عمومی قیمتهابه منظور روشن ساختن تأثیراتی كه تغییر قیمتها در محتوای صورتهای مالی پدید میآورد، مشخصترین رهنمودها این است كه صورتهای مالی تهیه شده به ارزشهای تاریخی با استفاده یكی از روشهای ارائهٔ اطلاعات به ارزشهای جاری و یا ارائهٔ صورتهای مالی جامع به ارزشهای جاری همگن تبدیل شود. سیستمهای متنوع و گوناگونی برای اندازهگیری سود و چگونگی حفظ سرمایه وجود دارد كه كاربرد كلیهٔ آنها به دنبال ارائهٔ اطلاعات كارآمد است و فارغ از اینكه چگونه تهیه میشوند همگی یك هدف را دنبال میكنند و آن كارآمدی اطلاعات برای تصمیمگیری مناسب در جهت حفظ سرمایه است.● اهداف تحقیقهدف كلی این تحقیق بررسی اثربخشی تصمیمات مالی اتخاذ شدهٔ مدیران در شرایط تورمی بر اساس صورتهای مالی تاریخی است و به همراه بررسی صورتهای مالی تعدیل شده و نسبتهای مالی شركت فنرسازی خاور طی دورهٔ پنجسالهٔ ۷۵ لغایت ۱۳۷۹، نتایج را جهت افزایش اثربخشی تصمیمات مدیران ارائه داده و برای رسیدن به نتایج موردنظر موارد زیر را بررسی كرده است.● توجه مدیران به تغییرات اقتصادی مخصوصاٌ تورم ▪ اتكای مدیران به اطلاعات مالی تاریخی (صورتهای مالی) برای اتخاذ تصمیمات مالی .▪ به كارگیری اطلاعات مالی تاریخی مدیران برای اتخاذ تصمیمات سرمایهگذاری تصمیمات و سیاستهای مربوط به تقسیم سود بر اساس صورتهای مالی تاریخی.▪ به كارگیری اطلاعات مالی تاریخی مدیران برای اتخاذ تصمیمات تأمین منابع مالی.▪ سیاستها و تصمیمات تعیین قیمت محصولات تولیدی بر اساس صورتهای مالی تاریخی.
● روششناسی تحقیقبرای آنكه كار پژوهش در محدودهٔ زمانی و فرصتهای موجود عملی شود این بررسی متناسب با شركت مورد مطالعه در یكی از صنایع اصلی كشور یعنی زنجیرهٔ خودروسازی انجام پذیرفته است.نوع طرح تحقیق كه به اثربخشی تصمیمات مالی پرداخته است و بررسی و تشریح مشخصههای گروه مربوط و به رفتار آنها (مدیران) توجه دارد تحقیق توصیفی است و چون توصیف خصوصیات موردها از روش پرسشنامه به تحلیل محتوا پرداخته میشود تحقیق پیمایشی است و در بررسی صورتهای مالی شركت فنرسازی خاور روش تحقیق طولی است.روش جمعآوری اطلاعات در بخش تدوین مبانی نظری از طریق مطالعه و بررسی كتابخانهای و بخش عمدهای از طریق توزیع پرسشنامه برای مدیران ارشد اجرایی جمعآوری شده است. برای بررسی شركت نمونه نیز مستقیماٌ اطلاعات از شركت دریافت شده است. برای تعیین حجم نمونه از روشهای آماری با احتمال ۹۵ درصد و میزان خطای نمونه ۱۵ درصد یا كمتر محاسبه و تعداد ۵۰ مورد برای رسیدگی از طریق فهرست شركتهای فعال در زنجیرهٔ گروه تولیدی خودروسازیهای كشور استخراج و مورد سنجش قرار گرفته است و از روشهای آماری میانگین، انحراف معیار و فاصلههای اطمینان و نرمافزارهای ACCESS و EXCELL جهت طبقهبندی و تحلیل دادههای حاصل از پرسشنامه استفاده شده است.در پرسشنامهٔ طراحی شده طیف لیكرت شامل عبارات و گزینه های جوابیه نشانگر میزان موافقت یا مخالفت پاسخگو نسبت به موضوع تعیین شده و برای اطمینان از آزمون پرسشنامه بهرهبرداری شده است. چهل سؤال پرسشنامه طوری تنظیم شده است كه بتواند شش گروه بررسیهای موردنظر این تحقیق را ارائه كند.ضمناٌ برای بررسی صورتهای مالی شركت فنرسازی خاور و تجزیه وتحلیل صورتهای مالی شركت از میان روشهای مختلف اندازهگیری و تبدیل اقلام، از روش حسابداری بر مبنای ارزش جاری مبتنی بر واحد پول دارای قدرت خرید ثابت (CC/CD) بهره گرفته شده و پس از تهیهٔ ترازنامهٔ تعدیل شده نسبتهای مالی محاسبه و مورد بررسی قرار گرفته است.
● یافته های تحقیقاز دیدگاه مدیران ارشد اجرایی و بر اساس بررسی وتحلیل یافتههای حاصل از پرسشنامهها، تأثیرات صورتهای مالی بر تصمیمات مالی و همچنین تأثیر شرایط اقتصادی بر اطلاعات مالی و اتكای مدیران بر صورتهای مالی به شرح زیر است.▪ در تصمیمات عمدهٔ مالی از اطلاعات مندرج و استخراج شده در صورتهای مالی بهرهبرداری میشود.▪ در تصمیمات راهبردی مدیریت اطلاعات دوره ای حاصل از دفاتر مالی سهم عمدهای دارد.▪ علاوه بر اطلاعات مالی طبق دفاتر شركت از گزارشهای حاصل از اطلاعات خارج از دفاتر مالی نیز بهرهبرداری میشود.▪ در تصمیمات عمدهٔ مالی میزان نرخ تورم برای اكثریت مدیران از اهمیت كافی برخوردار نیست.▪ حساسیت كافی برای جمعآوری اطلاعات و شاخصهای اقتصادی مخصوصاٌ تورم وجود ندارد.▪ به تهیهكنندگان اطلاعات توصیههای لازم و كافی برای توجه به اثرهای تغییرات اقتصادی نمیشود.▪ در تصمیمات سرمایهگذاری صورتهای مالی تاریخی پوشش اطلاعات كافی را در برندارد.▪ به دلیل عدم توجه به تغییرات شرایط اقتصادی در برآوردهای انجام شده بر اساس اطلاعات مالی، طرحها با كمبود نقدینگی مواجه میشوند.▪ توجه به ارزش زمانی پول در گزارش توجیهی سرمایه گذاریها اهمیت دارد.▪ استفاده از اعتبار شركت كه بر اساس صورتهای مالی تعیین میشود كاربرد فراوانی برای تأمین منابع مالی از طریق تسهیلات بانكی دارد.▪ توجه به صورتهای مالی و اتخاذ تصمیم مناسب برای تقسیم سود از منابع ارزان تأمین منابع مالی است.▪ تصمیمات تقسیم سود به دلیل تأثیرات مالی برای مدیران حائز اهمیت است و لذا باید برنامهٔ نحوهٔ تقسیم سود تدوین شود.▪ تصمیمات تقسیم سود عمدتاٌ بر اساس صورتهای مالی سالیانه اتخاذ میشود.▪ غالباٌ شركتها برای اجرای تصمیمات تقسیم سود از تسهیلات بانكی برای پرداخت سود سهام استفاده كنند.▪ در صورت ارائهٔ صورتهای مالی تعدیل شده و تكمیلی به همراه صورتهای مالی، صاحبان سهام تصمیمات اثربخشتری اتخاذ كنند.▪ عمدتاٌ و به صورت مستمر برای تعیین قیمتگذاری محصولات از اطلاعات مالی بر اساس قیمت تمام شده استفاده میشود.▪ قیمتگذاری را به عنوان تصمیمی برای آینده در نظر میگیرند و به اطلاعات خارج از دفاتر مالی نیز توجه میكنند.▪ در تصمیمات قیمتگذاری به تأثیر هزینهٔ استهلاك كه از عوامل عمده و نقاط ضعف تصمیمگیری تعیین قیمت است توجه كافی ندارند.در بررسی و تجزیه و تحلیل صورتهای مالی شركت فنرسازی خاور از روش حسابداری بر مبنای ارزش جاری مبتنی بر واحد پول دارای قدرت خرید ثابت (CC/CD) و شاخص بهای تولیدكننده برای تعدیل حسابها مورد استفاده قرار گرفت و پس از تهیهٔ جداول و محاسبات مربوط به تعدیل داراییها به بررسی نسبتهای مالی تهیه شده و مقایسهٔ آن با نسبتهای محاسبه شدهٔ قبل از تعدیل نیز پرداخته شده است كه نشانگر كاهش وضعیت ایمنی ساختار مالی، كاهش نسبت استفادهٔ مناسب از داراییهای ثابت و همچنین كاهش توانایی شركت جهت پوشش بدهیهای بلندمدت است. ضمناٌ نتایج حاصل از تعدیل بیانگر عدم اختصاص مبلغ ۴۲۳۲ میلیون ریال در حسابهاست و به همین دلیل مبلغ سود تا پایان سال ۱۳۷۹ معادل این مبلغ بیشتر محاسبه و بین سهامداران و مراجع قانونی (وزارت اقتصاد و دارایی) توزیع شده است. بنابراین میتوان گفت كه به نوعی شركت سرمایه توزیع كرده است.